0
yorum

31 Ekim 2008 Cuma

Güneş Sistemi'nin "Genç İkizi"

Bize en yakın gezegen sistemi olarak bilinen Epsilon Eridani ve etrafındaki iki meteor kuşağının hayali çizimi

Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi'nin duyurusuna göre Dünya'ya 10.5 ışık yılı uzaklıktaki Epsilon Eridani yıldızı çevresinde iki meteor kuşağı ve bir halka sistemi gözlendi. Peki bu sistemin Güneş Sistemi'nin ikizi olup aynı zamanda ondan daha genç olması da ne anlama geliyor?

Evrendeki muazzam çeşitlilik ve dinamik yapı sayesinde gökyüzüne baktığımızda çeşitli oluşum süreçlerinin çeşitli evrelerini farklı farklı yerlerde aynı anda gözleyebiliyoruz. Haberde sözü geçen ve bize en yakın dokuzuncu yıldız olan Epsilon Eridani Güneş'ten daha genç olup , yaklaşık 850 milyon yaşında. Çevresindeki sistemin Güneş Sistemi'nin aynı yaşlardaki haline çok benziyor olması onun ikizi olarak anılmasına sebep oluyor.

Güneş Sistemi'nde Mars ve Jupiter arasında Güneş'e uzaklığı yaklaşık 3 astronomi birimi (1 astronomi birimi = Güneş-Dünya arası mesafe) olan bir meteor kuşağı bulunuyor. Kuşağı oluşturan meteorların toplam büyüklükleri Ay'ın kütlesinin 1/20si kadar... NASA'nın Spitzer teleskobu yardımıyla Epsilon Eridani'nin çevresinde de yaklaşık 3 astronomi birimi uzaklıkta benzer yapıda bir meteor kuşağı tespit edildi. Bunun yanında yıldızdan yaklaşık 20 astronomi birimi uzakta (Güneş Sistemi'nde Güneş-Uranüs arası uzaklığa denk) bir başka meteor kuşağı daha olduğu görüldü. Bu kuşağın toplam kütlesi ise Ay'ın kütlesine çok yakın. Üçüncü ve son olarak da yıldızdan 35-100 astronomi birimi arası uzaklıkta Kuiper Kuşağına benzer yapıda bir halka sistemi olduğu gözlendi. Fakat bu dış halka Güneş Sistemi'ndeki yapıdan 100 kat daha fazla materyale sahip...

Epsilon Eridani ve Güneş Sistemi'nin karşılaştırmalı diyagramı. Diyagramda meteorlar kahverengi, kuyruklu yıldızlar mavi renk ile, gezegenler ise beyaz noktalar ile gösterilmiştir.

Teorisyenler Güneş'in 850 milyon yaşındayken Kuiper Kuşağı'nın Epsilon Eridani çevresindekine benzediğini düşünüyorlar. Zaman geçtikçe kuşaktaki maddelerin bir kısmı Güneş sisteminin dışına bir kısmı da içeri doğru fırlatılarak küçüldüğü tahmin ediliyor. Late Heavy Bombardment olarak bilinen içeri doğru fırlatmanın sonuçlarını Ay üzerindeki dev kraterlerde gözleyebiliyoruz. Araştırmacılar Epsilon Eridani sisteminin Güneş Sistemi'ne çok benzediğini ve zamanla benzer şekilde değişimler geçireceğini öne sürüyorlar.

Bu yıldızda ilginç olan tek şey kuşaklar değil, bu kuşaklar arasındaki boşlukları şekillendiren gezegenlerin olması gerekliliği... Büyüklükleri Jupiter veya Neptun kadar olan üç gezegen gözlem sonucu oluşturulan modellere çok güzel uyuyorlar. İç kısımdaki halkanın yakınlarında aranan gezegen radyal hız yöntemiyle bulundu bile! İkinci gezegen ikinci halka civarlarında, diğer gezegen ise 35 astronomi birimi uzakta Epsilon Eridani'nin Kuiper Kuşağının kıyısında bulunduğu düşünülüyor. Yapılacak araştırmalarla modellerde yeri tahmin edilen veya en içteki kuşakta bulunması olası görünen gezegenlerin gözlenmesi hedefleniyor...

Haber Harvard-Simithsonian Astrofizik Merkezi basın duyurusundan derlenmiştir.
0
yorum

22 Ekim 2008 Çarşamba

Robert Winston - Bilim Herşeyin Cevabı mı?


Bir süredir çeşitli bahanelerle GökGünce'yi ihmal ediyorum farkındayım.. Eski performansıma geri dönmek için gün sayıyorum desem yanlış olmaz.. Bu durgun günlerde arada bir kaç duyuru ile okurlarla iletişimi koparmamaya çalışıyorum..

Bu hafta içinde haberini aldığım ve İstanbul Teknik Üniversitesi Maslak Kampüsü'nde düzenlenecek olan çok önemli bir seminer duyurusu yapmak istiyorum. Kendi alanında ve popüler bilim konusunda ismi çok duyulmuş İmperial College'da görev yapan Lord Robert Winston İstanbul'da bilimseverlerle buluşuyor. Genetik konusunda yaptığı önemli çalışmalar ve hazırladığı çeşitli televizyon programları ile adından çokça bahsettiren Robert Winston çağımızın en büyük sorularından biri olan "Bilim Herşeyin cevabı mı?" sorusu üzerine konuşacak. Konferansa katılım ücretsiz olup, simultane tercüme yapılacaktır..

Robert Winston ve çalışmaları hakkında detaylı bilgiye web sitesi üzerinden erişebilirsiniz.

Tarih : 24 Ekim 2008 Cuma
Yer : İTÜ Maslak Kampüsü Süleyman Demirel Kültür Merkezi
Saat : 18:30


British Council'ın sponsorluğunda gerçekleştirilen toplantının yanında geçtiğimiz senelerde ülkemizde iki gösteri yapan ve bilimsel gerçekleri eğlenceli gösterilere dönüştürerek kitlelerle paylaştığı için bir çok ödüle layık görülmüş olan Science Made Simple Tiyatrosu, Visualise - Bilim Güzeldir gösterisini, 25 Ekim 2008, Cumartesi günü saat 15.00 ve 18.00'de Garaj İstanbul'da izleyicilerle buluşturuyor. Bu etkinlik de tüm bilimseverlere açık olup ücretsizdir.

Tarih : 25 Ekim 2008 Cumartesi
Yer : Yer Garaj İstanbul, Tomtom Mah. Yeni Çarşı Cad. Kaymakam Reşat Bey Sk. No:11a 34433 Galatasaray-Beyoğlu
Saat: 15:00 ve 18:00'de iki gösteri olacaktır
0
yorum

6 Ekim 2008 Pazartesi

Hubble Miras'ı 10 Yaşında!

1998 yılı Ekim ayında başlatılan Hubble Mirası (Hubble Heritage) projesi bugüne kadar bizlere Hubble'ın data arşivinden seçilmiş ya da proje için özel olarak çekilmiş 130'a yakın fotoğraf sergiledi. Projenin 10. yılı anısına bu hafta yayınlanan fotoğrafta güney yarım küreden gözlenebilen Carina takım yıldızındaki NGC 3324 yıldız oluşum bölgesi(nebula) bulunuyor.


Fotoğrafta yoğun yıldız oluşumlarının gözlendiği NGC 3324'ün kenar bölgeleri görülüyor. Bu parlak nebula etraftaki genç yıldızlardan gelen şiddetli yıldız rüzgarları(stellar winds) ve morötesi ışınım etkisiyle şekillendirilmiş. 7200 ışık yılı uzaklıkta bulunan Carina nebulası ayrıca yakınlarda patlaması öngörülen ünlü Eta Carina yıldızına da ev sahipliği yapıyor.

Fotoğraf Hubble üzerindeki ACS(Advanced Camera for Surveys) ve WFPC2(Wide Field Planetary Camera) kameraları ile çekilip işlenmiş. Fotoğrafta sülfür filtresi ile alınan görüntüler kırmızı, oksijen filtresi ile alınanlar mavi, hidrojen filtresi ile alınanlar ise yeşil ile belirtilmiş.

Resim ile ilgili detaylı bilgilere ve aylık yayınlanan müthiş fotoğraflara Hubble Heritage sitesinden erişebilirsiniz.
0
yorum

"Karanlıklar" ailesine bir üye daha!

NASA'nın geçtiğimiz haftalarda yaptığı duyurusunda WMAP(Wilkinson Microwave Anisotropy Probe) uydusunun verilerinden yola çıkarak uzak galaksi kümelerinde gözlenen ve açıklanamayan bir "karanlık akış" olduğu tespit edildi. Burada "karanlık" sıfatı kozmolojide son yıllarda yüksek sesle tartışılan karanlık madde ve karanlık enerjide olduğu gibi, açıklanamayan anlamına geliyor.


Hareket eden galaksi kümelerindeki (beyaz nokta ile işaretlenmiş) sıcak gazlar kozmik arka fon ışınımında kaymalara neden oluyorlar. Gökyüzündeki yüzlerce galaksi kümesi bir noktaya doğru hareket ettiği gözleniyor(pembe nokta ile işaretlenmiş) Kaynak : NASA

Evreni oluşturan madde yoğunluğunun %21'ini oluşturan karanlık madde ve evrenin hızlanarak genişlemesinden sorumlu tutulan karanlık enerji epeydir kozmologları uğraştıran bir konu. Ama haberde bahsedilen akış bu konularla doğrudan alakalı sayılmaz.


WMAP verilerine göre incelenen yüzlerce galakside belirli bir doğrultuya doğru, uzaklıklarıyla ve evrenin genişlemesi ile herhangi bir ilişki bulunmayan bir hız ortaya çıktı. Bu hızdan sorumlu tutulan ise evrenin başlangıcında gerçekleştiği öne sürülen şişme (inflation) sonucu görünür evrenimizin dışında kalan maddeler...

Bullet Cluster olarak da bilinen galaksi kümesi 1E 0657-56 3.8 milyar ışık yılı uzaklıkta bulunuyor. Bu galaksi kümesi de bahsedilen akışta yer alan yüzlerce kümeden biri.



Galaksi kümelerindeki X-ışını yayan sıcak gazlar Büyük Patlama'nın kalıntıları olarak bilinen Kozmik Arka Fon ışınımındaki(CMB) fotonları etrafa saçarlar. Kümeler uzayın genişlemesini tam olarak takip etmediklerinden, saçılan fotonların dalgaboyu değişimlerinin ölçümünden kümelerin tekil hızlarını belirlemek mümkün olmakta. Bunun sonucunda galaksi doğrultusundaki Kozmik Arka Fon ışınımı sıcaklığında bir dakikalık bir kayma oluşuyor. Astronomlar bu değişime kinematik Sunyaev-Zel'dovich etkisi diyorlar. Bu etkiyle bağlantılı olan termal etki 80'li yıllardan beri galaksilerde gözlenebiliyordu fakat termal etkinin onda biri kadar kuvvetli olan kinematik etki şu ana kadar gözlenmemişti.


Astronomlar kinematik etkiyi bir çok galaksi kümesini beraber inceleyerek görünür kıldılar. Galaksi kümeleri katoloğu ve WMAP'in son 3 yıllık verilerini kullanarak galaksi yığınlarının saatte 3 milyon km hızla gökyüzünde Centaurus(Erboğa) ve Vela takım yıldızları bölgesindeki 20 derecelik alana doğru yol aldıkları ortaya çıktı. İlginç olan ise bu hızın bir milyar ışık yılı uzaklığa kadar gözlenen kümelerde aynı olması.


Büyük Patlama teorisi WMAP'in 2006'da yayınladığı veriler ışığında evrenin başlangıcında hiper bir hızla şiştiğini doğruluyor. Bu hızla şişme sonucunda şu anda bizler evrenin sadece bir kısmını görebiliyoruz ve bu da yaklaşık 14 milyar ışık yılı uzaklığa karşılık geliyor. Araştırmacılar galaksi kümelerinin bu gizemli hareketine görünür evrendeki maddenin sorumlu olamayacağını, aksine görünür evrenin dışındaki maddelerin bu etkiyi yaratabileceği belirtiliyor.


Astronomlar yaptıkları incelemelerdeki belirsizlikleri daha aza indirerek ve X-ışınımı yapan gazların galaksi kümelerindeki dağılımlarını detaylı inceleyerek bu "karanlık akışın" gizemini çözmeyi planlıyorlar.


Haber NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nin yayınladığı "Scientists Detect Cosmic 'Dark Flow' Across Billions of Light Years" adlı haberden derlenmiştir.

Paylaş!

 

Copyright © 2010 Gök Günce | Blogger Templates by Splashy Templates | Free PSD Design by Amuki